Dzisiaj powędrujemy na wybrzeże Morza Czarnego, do Bułgarii. Naszym celem będzie zaś Słoneczny Brzeg, najbardziej popularny kurort turystyczny tego kraju. Miejsce nazywane jest nie bez kozery Las Vegas Europy Wschodniej, a to z racji rozświetlonych neonami dyskotek, restauracji i klubów nocnych. Jednak okolica znana jest również jako swoisty skansen tradycji i miejscowej ludowości. Starczy nieco się tylko oddalić od gwarnego centrum rozrywkowego Słonecznego Brzegu, aby wkroczyć do krainy pradawnych przesądów i zakotwiczonej w codzienności magii. W poniższym artykule zapraszamy zatem na odkrycie słynnego bułgarskiego kurortu od trochę innej strony.
Skorzystaj z Booking.com gdzie znajdziesz najlepsze hotele i apartamenty
Ciebie to nic nie kosztuje, a ja pozyskam środki na następne artykuły. Z góry Ci dziękuję!
Wioski Słonecznego Brzegu, gdzie czas płynie inaczej
Dzisiaj Słoneczny Brzeg to dom dla ponad 800 obiektów hotelowych i wielu przystani nocnego życia. Jednak w czasach starożytnych i później w średniowieczu, znajdowało się tutaj sporo osad, gdzie kultywowano stare wierzenia i praktyki iście magiczne. Wkraczając do kilku wiosek w XXI wieku, nadal można odczuć nagła zmianę klimatu… Coś jest takiego dziwnego w powietrzu, a podróżnik czuje, jakby czas gwałtownie zwolnił. Czy to sprawka pradawnych rytuałów, które być może zawładnęły tą ziemią na długie wieki?
W pobliżu turystycznego kurortu można zajrzeć do kilku malowniczych wiosek, gdzie nadal kultywuje się bułgarską tradycję i historię. Przykładem niechaj będzie Rawda, spokojna miejscowość z ładną plażą 0 zabytkowym kościołem św. Paraskevi z XIX wieku. Z kolei Nesebâr jest najbardziej znanyz zabytkowego Starego Miasta, wpisanego na listę UNESCO. To idealny punkt na mapie turystów zainteresowanych miejscową kulturą. Uwaga fani historii! W miejscowości podziwiać można hellenistyczny akropol ze świątynią Apolla. Ze słonecznym Brzegiem graniczy również Sweti Włas – mała, ale popularna miejscowość wypoczynkowa rejonu, a przy okazji prawdziwy skansen historyczny. Sama nazwa odnosi się do XIV-wiecznego klasztoru, ale wioskę założyli Grecy jeszcze w II wieku naszej ery. We wszystkich tych wioskach czas faktycznie płynie inaczej, zawsze tutaj świeci słońce i można zaznać chilloutu z prawdziwego zdarzenia.
Od ognia do wina – święta z głębokim korzeniem
Udając się na wakacje do Bułgarii, zetkniesz się pewnie z pewnymi świętami, które w linii prostej kultywują stare tradycje ludowe. Wiele tamtejszych obrzędów, szczególnie związanych z przesileniem letnim i świętami wiosennymi, posiada elementy ognia, symbolizującego oczyszczenie, ochronę i płodność. Przesileniu letniemu, obchodzonemu zawsze w wigilię święta Jana, towarzyszyło rozpalanie ognisk, skoki przez tenże i tańce wokół ogniska. W czasie wiosennych obchodów wierzby, również i dzisiaj praktykowanych na wioskach, pojawiający się ogień na pochodniach i stosach jest przeszczepieniem pradawnej wiary w magiczną moc żywiołu. Także w Boże Narodzenie przyjęło się na wieki rozpalanie pni w kominku lub palenisku, od których zapala się świece bożonarodzeniowe, a symbolizować to ma błogosławieństwo i dobrobyt.
Wino odgrywa nie mniej ważną rolę w tradycji Bałkanów. Sama Bułgaria jest przecież doskonale znana z Mavrud, tradycyjnej odmiany czerwonych winogron, oraz z wina Melnik. Ten napitek często towarzyszy ważnym świętom i uroczystościom. Jeżeli jesteś koneserem wina, to odwiedź Bałkany w okolicach 1 lutego. to właśnie wtedy obchodzi się Dzień Świętego Tryfona, co zresztą jest jakąś kolejną emanacją kultu boskiego Dionizosa. Święto związane jest bezpośrednio z winnicami i tradycją podcinania winorośli. Nie może oczywiście zabraknąć degustacji win!
Muzyka, taniec i magia codzienności
Narodna muzika, kojarząca się nieco z tradycyjnym folkiem, powstała na gruncie spotkania Bułgarów z kulturą turecką. Słychać to bardzo w skocznych, nieco asymetrycznych rytmach i melodii. Nie ma święta na Bałkanach, które odbywać by się mogły bez podkładu muzycznego. Soundtrackiem są zaś zakorzenione mocno w przeszłości nuty. A tam gdzie gra muzyka, nie może zabraknąć tańca. Ważna część show stanowią unikalne Instrumenty ludowe: gajda (coś w rodzaju dud), tamburica (ala mandolina) oraz kaval (flet). Będziesz na miejscu, spróbuj się załapać na imprezę, gdzie tańczy się bułgarskiego horo.
Od wieków taniec i muzyka wpisują się w swoistą magię codzienności. W niektórych wioskach bałkańskich spotyka się ludzi, u których pokutuje wiara w moc wróżbitów i uzdrowicieli. Używają oni różnych urządzeń i innych „magicznych” sztuczek, w tym wody ze świętych źródeł, a za pomocą pieśni wyrażają formuły różnych rytuałów, które śpiewają trzy lub dziewięć razy.
Zresztą, aspekty magiczne widać również w lokalnym folklorze. Szczególnym rodzajem substancji magicznej, która płynie w złożonych żyłach kultury etnicznej regionu, jest mitologia. Nie brakuje na Bałkanach wierzeń w byty nadprzyrodzone. Wampiry, strzygi czy wilkołaki czyhają na człowieka w głębokich zaroślach lasu i tylko odczynienia na bazie rytuału wody, ognia czy kamienia, potrafią chronić przed takim nawiedzeniem.
Rytuały, które przetrwały wieki
Tradycyjne rytuały są przekazywane z pokolenia na pokolenie i obecnie są nadal zachowane na odizolowanych obszarach wiejskich, podczas gdy na obszarach miejskich są już raczej mniej obecne. Stanowią jednak czynnik integrujący i określający Bałkanów jako wspólnotę społeczną. Pozostałości starożytnych wierzeń, które wywodzą się wprost z pogaństwa, zachowały w ten sposób swoje rytuały i sceny mityczne. Są praktykowane w określone dni w roku, aby zapobiegać chorobom, złym snom, pechowi…
Rzeczywistość rytualna jest obecna już od samych narodzin. Nadal bardzo powszechne jest przekonanie, że dziecko natychmiast po urodzeniu, bez karmienia piersią, powinno zostać wysłane do chrztu w kościele i z przypadkowymi ojcami chrzestnymi. W niektórych miejscach na Bałkanach nadal przekłuwa się noworodkowi prawe ucho i wpina kolczyk, który symbolizuje amulet chroniący go przed wszelkimi złymi wpływami zewnętrznymi i katastrofami. Wymiar iście rytualny mają też… pierwsze kroki dziecka, pierwsze strzyżenie. Polacy mogą rozpoznać rytuał wyboru, bardzo kojarzący się z naszymi chrzcinami. Malec ma wybrać między nożyczkami, ołówkiem czy młotkiem. Wskazywać to ma na przyszły zawód – krawiec, urzędnik, robotnik.
Ciekawostką jest to, że na Bałkanach występują także archaiczne formy małżeństwa. Zdarza się nadal „zakup panny młodej”, głównie w grupach muzułmańskich, czy „porwanie” panny młodej i zamknięcie jej w pokoju pana młodego. Samo wesele bułgarskie to okazja do tańców i swawoli przez długie godziny! Uważaj jednak, jeśli ktoś spojrzy na Ciebie wrogim spojrzeniem – wśród Bałkanów zachowała się wiara w klątwę rzucaną „złym okiem”.
Autor: Krzysztof Kołodziejczyk
